Histori gjuhësore Adriano Xhafaj Mallakastra është vendi prodhues në botë i A – ki (Akëve) dhe A – ki ill (Akillëve). Përbën krahinën më të qytetëruar në Europë, bile pse të mos themi në botë parë nga dëndësia e qytetërimit.
Ka disa vatra qytetëruese si Kalivaç, Nikea, Billis, Cfir, Margëlliç, Apolloninë dhe dy vatra qytetëruese të kulturës neolite në Cakran, qytetërime që mund të jenë rreth 6500 vjet para Krishtit, ndërkohë që lufta e Trojës është bërë rreth 5000 vjet më vonë. Ende priten të dalin në skenë zbulime të tjera të rëndësishme, Ilire, Romake dhe Bizantine.
Si duhet kuptuar Mallakastra nga ana gjeografike Zemra e Toskërisë,me kufij nga Përmeti deri në Seman,me kufijë natyrorë lumin Vjosë dhe lumin Osum.
Nuk dihet i saktë kufiri veri lindor me Beratin dhe Skraparin,por dihet se fshati Sinjë ishte pjesë e Kazasë Mallakastrër deri të paktën në vdekjen e Ali Pashës.(harta e tomas ) Burime Helene e përshkruajnë këtë zonë si zonën më të njohur në Ballkan për podhimet blektorale,e famshme në prodhimin e djathit e njohur deri në Rumani. Studjuesit e hollë helenë shpjegojnë edhe shkakun se përse Mallakastra ishte vatër e jetesës më ë mirë për kohën dhe është përshtypjelënëse.
Ata duke e parë gjendjen në vend,rreth viteve 2000 nxorën konkluzionin se – Mallaksatra ka dimër të butë dhe verë jo të thatë – Mallakastra është e pasur në ujëra dhe kullota. – Mallakastra ka gjelbërim të përhershëmm me koçimare,përrall,ullinj dhe bota e egër ,dhitë,dhentë,kaprrojtë,derrat vaçantërisht në dimër kishin ushqim të bollshëm. Këto ishin të ditura dhe në kohën e komunizmit dimëronin te ne bagëti nga rrethet Përmet,Skrapar,Tepelenë.
Thomas Smart Hughes – Map of Albania 1820 Përmasat e krahinës time të Mallakastrës,nga Vjosa në Osum Sipas burimeve Helene lumi Vjosë në lashtësi quhej Ako dhe unë duke kërkuar se kush është mbetja e lumit Ako kam arritur në përfundim se është emri Ago,Agim,A gush .
Por historikisht Helenët e kanë patur të shkruar dhe mundësinë për të bërë gabime e kanë më të vogël.Konsideroj se fillesa e emrit të sotëm Ago-Agushe-Age-Agush,Agime,Agim është Ako,Ake,Akush,Akill.Ky emër është kaq i famshëm sa Mallakastrotët e lashtë që funksiononin në mënyrë të çuditshme,po kaq krenare,legjendare.kaq të merituar,brezat i ndanin me radhë sipas rendit analfabetik . –
Pa asnjë diskutim që duhej të ishte shkrimi në mënyrë që të ishte rendi analfabetik. – Pa diskutim para ardhësit e qytetërimit më të lashtë pellasg Ellin (Elli inë = elita jone),helen sot dhe jo vetëm të tij ….
Akilli sjell trupin e pajetë i Hektorit të lidhur me qerren. Një afresk i Akilit, Korfuz …
Marrim pra emrin sipas rendit analfabetik të sotëm, Aki ,sot e trashëguar në emrat Haki(aki)Hakik(akik)
1 – A – ki,sot ky A – i pari ,mbreti .
Në Mallakastrën e lashtë nuk lejohej që të kishte emër tjetër me gërmën A përveç prijësit .Dmth A ki ill (Akill),emër që trshëgohet edhe sot nga Bektshinjtë,e trashëguar brez pas brezi ka ende.
Mirë prijësi ishte A- ki po të tjerët ?
2 – B aki ,emrat si dhe Bakënik,ndryshe Baki fitimtari që lidhet edhe me emrin Nikea(Nikaia në helenisht).
Kemi Plaçnik,Droponik,Niko aty pranë
3 – C-aki dhe
4 Ç – aki,Çako
5 – D – Aki emër legjendar i fisit të dakëve,Dha ki (6)
7 – F – aki ,ekziston në anglisht,duket ka qënë i pa pëlqyeshëm si faj ik (Fajik)
8 – G – aki ,Gaqo sot
9 – Gj aki ,gjak sot
10 – H – aki e thamë,Hako,Haki,Hakik 11 – J aki ,Jak,Jaku,Jahu,Jaho
12 – K aki.ne i themi Hurmës ,por edhe kakës (mutit të hollë).
i keq edhe ky trashëgimtar
13 – L aki ,Ll aki,mbiemri Llakaj,
14 – Lj aki te Arvanitet,Ljako
15 – M – aki ,Maqi,Maqo sot ,ka dhe emra bektshinjsh Maqo
16 – N aki ,Nako,Apollonako,Jonako…
17- Nj aki ,Njako,mbiemër te Arvanitët në Greqi
18 – P aki,Pak,(doriss pak),i kursyeri
19 – Q aki …
20 – R aki ,rakushi ,I raki(iraqi)I raki lliut (irakllis)
21 – Rr aki ,Rraklli
22 – S aki ,Saqi sot
23 – Sh – aki ,Shaqo sot
24 – T – aki ,Tako,Taqo
25 – Th aki ,tha ki ,ai që fliste .I Thaqi,Ithaqi
26 – V aki ,vaqi …
27 X – aki ,Xhaqi ,O xhaku ,ai që bëri oxhakun – Xhaqi
28 – Z aki ,Zako,Za – ka ,ka zë dmth
29 – Zh aki ,Zhak,Zhaku,Zak,Zakone,Zaki,Zakie do te plotesohet .ju lutem kontribuani me emra